The Shining

De studie naar '2001 A Space Oddyssey' (1968) van Stanley Kubrick is al een wereld op zich, maar minstens zo boeiend is het om een weekend te duiken in 'The Shining' (1980). We kennen hem nog wel: Jack Nicholson die overwintert in een gigantisch hotel, en langzaam maar zeker gek wordt. Het is één van de meest geanalyseerde films van de laatste 30 jaar, want hij bleef hangen.. en het was natuurlijk ook niet zomaar een horrorfilm, dit was goed, het was iets nieuws, en waar ging het nou eigenlijk echt over?

Er komen nu nog altijd lagen boven die Kubrick heeft aangebacht, en iedere laag is een verdieping van de andere lagen. En dan kan het niet anders of 'The Shining' gaat over onze tijd. Een intensieve kennismaking met het werk van Kubrick laat zien dat hij zo thuis was in de aard van de huidige machtsstructuur (bv de privatisering van de federal reserve), om bewust dit soort diepgang te willen bereiken. Welkom in de wereld van filmanalyses. De voetstappen in de sneeuw staan op diep niveau voor de mensheid die eindelijk uit de vicieuze cirkel kan stappen.

Wie geïntrigeerd is, raad ik aan om eerst zelf de film helemaal te bekijken, en dan op zoek te gaan wat er over geschreven is. De laatste analyses zijn 'the shone report', 'the shining code', twee analyses van Rob Ager, een analyse van Juli Kearns en de recente documentaire 'room 237'. Analyses staan op het net, de documentaire is eind november nog te zien op IDFA.

Stanley Kubrick deed van 1975 tot 1980 intensief onderzoek naar subliminale beïnvloeding, en heeft er enthousiast gebruik van gemaakt in zijn film. Breng een film die voorlopig zeker niet vergeten zal worden, maar die ook voorlopig niet helemaal begrepen zal worden. Dat verklaart het perfectionisme van Kubrick ook veel beter. Het effect is dat iemand na zijn dood in feite ineens belangrijke dingen begint te zeggen over actuele onderwerpen. En het was hem er ook om te doen.

"If you really want to communicate something, even if it's just an emotion or an attitude, let alone an idea, the least effective and least enjoyable way is directly. It only goes in about half an inch. But if you can get people to the point where they have to think a moment what it is you're getting at, and then discover it ...  the thrill of discovery goes right through the heart." 
(Kubrick in gesprek met Joseph Heller, uit de archieven)

Ik ben ervan overtuigd dat The Shining een zelfde diepgang heeft als 2001 A Space Oddysey. We krijgen een spiegel voorgehouden van de geschiedenis, die achtervolgt ons nog altijd, maar: 'doe je ogen dicht en het is niet echt', zegt de chef van het hotel tegen Danny.
Wat is dat toch met dat oog?
In de scène van 2001 waarbij de mens in contact komt met de monoliet (de stargate waar hippies helemaal dol op waren), daar zitten we op een geven moment naar ons eigen oog te kijken.

OK? Dus we moeten anders gaan kijken? Nee, we gáán anders kijken. Het is de enige manier. Ideeën van Rodney Ascher zijn kort te vinden in de documentaire 'room 237', maar nog lang niet echt goed uitgewerkt.

De quantumfysica toont aan: als de perceptie van de observator verandert, dan verandert het geobserveerde. Dat is nogal iets om over na te denken. Als wij ophouden iets te geloven, zal het ophouden te bestaan. Pas als wij iets beginnen te zien, begint dat iets te bestaan. Wij kunnen dus zelf het hele spel van de realiteit die wij dachten te kennen veranderen, en deze tijd biedt allerlei handreikingen om dat te doen, veel meer dan vroeger.
De mensen die je tegenkomt, de dingen die in je directe omgeving gebeuren, een gezonde geest heeft er zelf invloed op. Synchroniciteit bestaat, het geloof in toeval heeft zijn langste tijd gehad. Je eigen magie waarmaken, je eigen werkelijkheid creëren, volgens mij is de oudste les. Het controlesysteem is hard bezig om ons daarvan af te leiden, door ons van jongs af aan te vertellen dat zoiets helemaal niet kan, en nu door ons hele leven in kaart te brengen zodat we geen verschil meer zien tussen simulatie en werkelijkheid.

Hoe werkt zoiets? Er zijn databanks waar per persoon in de computer wordt bijgehouden met wie je contact onderhoudt, wat je leefpatroon is, je gedachtes en je ontwikkeling daarin. Met het idee dat mensen straks nog beter te voorspellen zijn in de virtuele werkelijkheid. Natuurlijk is techniek niet bedoeld om dingen gemakkelijker te maken. Er zijn computerprogramma's die uit een leefpatroon onregelmatigheden kunnen oppikken. Zoals er op luchthavens camera's zijn die onregelmatigheden oppikken. Totdat er steeds minder onregelmatigheden zijn en wij andermans leven leiden. Dat is de inzet, en die strijd (of nog een niveautje hoger: dat spel) is het controlesysteem aan het verliezen.

We groeien op met het idee dat we in een bepaalde wereld leven die er nu eenmaal is, in een bepaalde wereld die nu eenmaal volgens bepaalde principes werkt. Maar hoe absurder die wereld nu wordt, hoe duidelijker ook wordt dat er toch echt iets fundamenteels verkeerd zit met die allereerste aanname. Wij groeien niet op in een bepaalde wereld, wij zíjn die wereld.
Met alles wat ons gevoed wordt... de economie, de politiek, de wetenschap, religie, het voornaamste wat steeds blijft is: je komt er niet uit. Het is net als het doolhof van The Shining; je ziet mensen erin verdwalen, op de hoogste niveaus, en de film zit vol met verwijzingen daarnaar. En we weten ook hoe het afloopt, hoe het kan aflopen, de voetstappen in de sneeuw kunnen je achtervolgen maar kunnen je ook leiden.